کاشی از جمله رایج ترین و پرکاربردترین مصالحی است که به عنوان پوشش نهایی برای دیوار داخلی ساختمان مورد استفاده قرار میگیرد. این نوع مصالح جز محصولات سرامیکی و سفالین است و در ابعاد مختلف برای تزئینات داخلی و خارجی ساختمان و همچنین به عنوان عایق رطوبتی استفاده می شود. از گذشته تا امروز کاشی ها نوعی دیوارپوش برای حمام، سرویس بهداشتی و آشپزخانه در نظر گرفته شده اند و در انواع گوناگون تولید می شوند که کاشی ها بر اساس استفاده یا عدم استفاده از لعاب از یکدیگر متمایز می شوند.
انواع مختلف لعاب کاشی و سرامیک
لعاب ها را براساس عوامل و ویژگی های متنوعی تقسیم بندی می کنند، که بنا بر هدف انتخاب کننده نوع تقسیم بندی نیز می تواند متفاوت باشد.
الف) دسته بندی لعاب ها براساس نحوه تولید :
۱_ لعاب خام :
با توجه به اسم این نوع لعاب ها مشخص است که این گونه لعاب ها خام اعمال می گردند. در تولید این نوع لعاب، ترکیبات اصلی با آب مخلوط می شوند و با افزودن الکترولیت پودر می شوند. مهمترین الکترودهایی که در تولید لعاب مورد استفاده قرار می گیرند شامل تروکالین، تری پلی فسفات سدیم و متاسلولز کربوکسید می باشند. بعد از تعیین و تنظیم عوامل موثر در تولید لعاب از جمله دانسیته، رسیت، رئوپوکسی، دیلاتنسی و .. لعاب از دستگاه بیرون می آید و وارد حوضچه ها می شود که پس از ۴۸ ماندن در حوضچه ها برای استفاده آماده می باشد.
۲_ لعاب فریت شده :
لعاب های فریت شده یا فریتی به لعاب هایی گفته می شود که قبل از اعمال بر بدنه کاشی برای بهبود خواص لعاب، فرآوری می شوند. مراحل تهیه این لعاب به این صورت است که مواد اولیه تهیه لعاب خرد و در کوره ذوب می شود و سپس داخل حوضچه آب سرد ریخته می شود که با این کار لعاب سرد شده و خاصیت پلاستیسیته خود را از دست می د هد که برای تهیه دوغاب لعاب از این فریت اولیه، مقداری کائولن و الکترولیت به این فریت ها افزوده و آسیاب می شوند و سپس مانند لعاب خام بقیه مراحل انجام می شود.
۳_ لعاب تبخیری :
روش تولید این نوع لعاب به این صورت می باشد که لعاب در کوره تبخیر می شود و پس از رسیدن به حالت اشباع، بر روی سطح در نظر گرفته شده رسوب می کند. این نوع لعاب برخلاف سایر لعاب ها، به صورت دوغاب به روی سطح ریخته نمی شود و قبل از پخت کاشی بر روی آن لایه نشانی می شود. این نوع لعاب در برابر عوامل محیطی و اسیدها و مواد شیمیایی مقاوم هستند.
اما راه حل این مشکل کجاست ؟
۱_ لعاب بی رنگ :
این نوع لعاب، بی رنگ و شفاف است و از مخلوط کلسیم، سیلیس و خاک چینی سفید تهیه می‌شود که برای پوشش سطح چینی های بدلی ظریف به کار می‌رود.
۲_ لعاب رنگی :
در تهیه لعاب های رنگی، برای رنگ آبی از اکسید مس (Cu2O)، برای رنگ زرد از اکسید آهن (FeO) و برای رنگ سبز از اکسید کروم(Cr2O3) استفاده می‌شود.
۳_ لعاب کدر :
این نوع لعاب، از مخلوط SnO2, Pb3O4,SiO2, PbO، نمک و کربنات سدیم تهیه می‌شود که آن را پس از ذوب کردن، سرد کردن و پودر کردن، در آب به صورت حمام شیر در می‌آورند و شی لعاب دادنی را در آن غوطه‌ور می‌کنند.
ج) دسته بندی براساس لعاب تر و خشک :
۱_ لعاب انگوب :
این نوع لعاب که زیر لعاب انگوب نیز گفته می شود، یک زیر لایه است که بر روی بدنه هایی که رنگی هستند استفاده می شود و بعد این لعاب روی آن یک لعاب دیگر اضافه می گردد، در اصل این نوع لعاب، حد وسطی میان بدنه و لعاب اصلی است که باعث یکنواخت و هموار کردن سطح کاشی استفاده می شود و عیوب بدنه را اصلاح می کند. انگوب از مواد خام رسی تهیه می شود و دارای مقدار کمی فریت نیز است که انگوب معمولا سفید رنگ می باشد.
۲- زیرلعابی :
زیر لعابی در واقع همان لعاب اصلی می باشد که سفید یا رنگی هستند و به صورت مات می باشند که مهم ترین جز برای ایجاد سطح براق و جلای نهایی است. زیر لعابی شامل یک یا چند فریت و مواد خام است که مقدار فریت استفاده شده در کاشی های مختلف باهم فرق دارد. به طور کلی فریت هایی که برای کاشی کف استفاده می شوند، فاقد سرب یا دارای مقدار کمی سرب هستند.
۳_ موتل :
این لعاب ها رنگی هستند و به شکل پودری اعمال می شوند که در زیر یا روی زیر لعابی استقاده می شود، موتل ها شامل درصد بالایی از فریت و رنگ هستند که فریت ها نقطه ذوب پایینی دارند و شفاف هستند که پایین بودن نقطه ذوب فریت ها باعث می شود که مقدار زیادی از رنگ ها در شیشه یکنواخت شوند و همچنین شفاف بودنشان، قدرت رنگی بودن رنگدانه ها را بالا می برد. معمولا مقدار کمی موتل رو ی کاشی ها اعمال می شود . بنابراین نحوه ی پراکنده کردن آن به نوع دستگاه اعمالی بستگی دارد که بتواند آن را به طور کامل روی کاشی پراکنده کند.
۴_ رو لعابی :
در انتهای پروسه لعاب زنی، از رولعابی استفاده می شود که باعث افزایش استحکام و مقاومت کاشی و حفاظت از سطح آن می شود، که این نوع لعاب در کاشی های کف نسبت به کاشی دیوار کاربرد بیشتری دارد. رو لعابی در مواردی همچنین باعث رفع نواقص زیر لعابی می گردد و سطح را شیشه ای تر و رنگی تر می کند. رو لعابی ها مشابه زیرلعابی شامل فریت و مواد خام افزودنی می باشد که مواد افزودنی معمولا سیلیکا و آلومینیوم هستند.
۵_ لعاب چاپ تخت :
این لعاب ها از طریق چاپ تخت و برای ایجاد زیبایی روی کاشی اعمال می شوند. از نظر ترکیب گاهی اوقات مشابه زیر لعابی (غیر رنگی) و گاهی شبیه موتل (با مقدار رنگ زیاد) هستند . یکی از مشخصه های این لعاب که با لعاب های دیگر متفاوت است این است که در مایعات آلی یا مایعاتی با مقدار ماده ی آلی بالا پراکنده می شوند.
لعاب خشک :
۱_گریت ها (شن و سنگ ریزه ) :
فریت هایی هستند که ابتدا خرد و الک شده و گرد و غبار آن ها گرفته شده اند، در اولین باری که کاشی پخته می شود گریت ها نمایان باقی می مانند که این قسمتی از خصوصیات این لعاب هاست . گریت ها شامل یک فریت و یا مخلوطی از چند فریت هستند که می تواند سفید یا رنگی، شفاف یا مات باشد، که برای ایجاد رنگ از خردایش فریت های رنگی استفاده می شود یا با استفاده از تکنیک های خاصی در فریت های سفید یا شفاف، رنگ ایجاد می کنند .
۲_گرانول :
گرانول ها لعاب هایی هستند که آسیاب شدن اولیه و خشکایش و گرانوله شدن از طریق چسب های ویژه روی آن انجام شده است. درگرانول دانه ها بعد از پخت کاشی نمایان باقی می ماند و زیبایی خاصی به آن می دهد که ظاهر لعاب می تواند با توجه به اثرات نهایی که لازم است بسیار متغیر باشد. در طی مراحل لعاب زنی، گاهی اوقات پودر کلسینه یا زینتر به گرانول اضافه می کنند که با اینکار گرانول ها از استحکام مکانیکی بالاتری برخوردار می شوند.
۳_ پودر :
بر خلاف گرانول ها، پودر برای ایجاد سایه و یا رگه دار کردن بدون نمایان شدن دانه استفاده می شوند که پودر شامل فریت و لعاب یا رنگ است که باید اندازه ی ذارت آن بسیار کوچک باشد و اگلومره شده باشد.
د ) تقسیم بندی لعاب ها براساس شفافیت و صیقلی بودن :
۱_لعاب های ترانسپارنت :
لعاب هایی هستند که نور به راحتی از آنها عبور می کند، این لعاب ها برای بدنه های ۱۰۰درصد سفید و بدون رنگ مفید است، زیرا کلیه ی عیوب بدنه از روی سطح لعاب مشخص است. درمواد ترانسپارنت ضریب شکست خیلی پایین است.
۲_لعاب های اپک :
لعاب هایی هستند که بر روی قطعات سرامیک زده می شوند، که این لعاب ها به خاطر کریستالیزه شدنشان، دارای پوشانندگی مناسب و ضریب شکست بالا هستند.
۳_لعاب های مات :
لعاب های مات دارای سختی و مقاومت بالایی در برابر عوامل شیمیایی هستند، که در ترکیب این لعاب ها اکسید زیرکونیوم، اکسید آلومینیوم و اکسید روی استفاده می شود.
۴_لعاب های پرسلان :
این گونه لعاب ها به خاطر مقاومت به سایش بالا، مقاومت به ضربه بالا و استحکام بالای خود به لعاب های سالورسالت نیز معروفند که به گونه ای طراحی می گردند که تحمل حرارتی بالایی داشته باشند. این نوع لعاب ها بیشتر از ترکیبات اکسید آلومینیوم، سیلیکات زیرکونیوم، تالک و فلوسپات های پتاسیک ساخته شده اند البته در ساخت آنها از رس های دانه ریز کروی نیز استفاده می شود.
۵_ لعاب های معرق :
این نوع لعاب ها دارای سختی کم، نرمی زیاد و مقاومت به خوردگی و انحلال بالا دارند.
۶_لعاب انگور :
در مورد این نوع لعاب در قسمت بالا توضیح داده شده است.
و ) تقسیم بندی لعاب ها بر اساس مواد شیمیایی :
۱_ لعاب های سربی :
- لعاب بدون بور
- لعاب سربی ساده
- لعاب سربی مخلوط
- لعاب محتوی برات
۲_ لعاب های بدون سرب :
- لعاب های براتی
- لعاب های بدون بور
- لعاب با مقدار قلیایی بالا (لعاب های قلیایی)
- لعاب با مقدار کمی قلیایی (لعاب های پرسلان)
ه) تقسیم بندی لعاب ها براساس مقاومت در برابر عوامل شیمیایی :
۱_ لعاب های ضد اسید
- لعاب ضد اسید معمولی
- لعاب ضد اسید متوسط
- لعاب ضد اسید ویژه (این نوع لعاب برای بدنه های پرسلانی و بدنه های منیریتی کاربرد دارد)
۲_ لعاب های ضد باز
۳_ لعاب های ترکیب ناپذیر (لعاب های مقاوم در برابر ترکیب شدن)
ی) تقسیم بندی لعاب ها براساس درجه حرارت و دمای ذوب :
۱_ لعاب های معرق با دمای ذوبی در محدوده ی ۷۸۰-۸۸۰ درجه سانتیگراد
۲_ لعاب های ترانسپارنت با محدوده ی ذوبی ۹۸۰-۱۱۰۰ درجه سانتیگراد
۳- لعاب های اپک با دمای ذوب بین ۱۰۵۰-۱۱۵۰ درجه سانتیگراد
۴_ لعاب های مات با دمای ذوب بین ۱۰۵۰ تا ۱۲۰۰ درجه سانتیگراد
۵_ لعاب های پرسلانی با دمای ذوب ۱۱۵۰ تا ۱۲۵۰ درجه سانتیگراد
نظرات ۲