معرق سنگ چیست؟

هنر معرق از گذشته در ایران وجود داشته و برای زیبا سازی بنا‌ها و همچنین در ساخت صنایع دستی مورد استفاده قرار می‌گرفته است. معرق انواع مختلفی دارد و در آن قطعات کوچک مثل، چوب، پارچه، کاشی، فلز و… با درکنارهم قرار گرفتن نقوش هندسی یا ترسیمی را ایجاد می‌کنند.

معرق سنگ، یک نوع معرق است که در تعریف این هنر می‌توان گفت؛ از کنارهم چسباندن سنگ‌هایی با اندازه و رنگ متفاوت، برش خورده و یا سنگ ریزه‌ها برای ساخت یک طرح هنری، طبق الگویی خاص، معرق سنگ به‌وجود می‌آید. از این هنر معمولا برای  پوشاندن سطوح بزرگ و تخت استفاده می‌شود تا طرح به خوبی خود را نشان دهد.

 معرفی معرق سنگ

اگر بخواهیم بصورت کلی به تعریف معرق سنگ بپردازیم به کنارهم چیدن سنگ ریزه‌ها یا سنگ‌ها در ابعاد بزرگ‌تر و برش خورده، با رنگ‌های متفاوت گفته می‌شود.

با استفاده از این هنر می‌توان سطوح زیبایی ایجاد کرد که معمولا در سطوح کف و دیواره‌های ساختمان استفاده می‌شود و به زیبایی ساختمان نیز می‌ افزاید. در نظر داشته باشید معرق استفاده شده در کف حتما باید صاف باشد؛ معرق استفاده شده در دیواره‌ها صرفا نیاز به صاف بودن ندارد.

تاریخچه معرق سنگ

تاریخ ظهور این هنر مشخص نیست، اما در بناهای تاریخی آثاری از این هنر به جا مانده است. برای نمونه کاخ خورشید که مربوط به دوره افشاریه و زمان حکومت نادرشاه افشار در ایران است هنر معرق سنگ و حجاری درآن قابل رویت است.

نمونه‌ی دیگر این  هنر، کتیبه ای است که با استفاده از معرق سنگ نوشته شده و در بنای تاریخی خانه خدا (بخشی از مسجد عتیق شیراز) قرار دارد.

• تا به‌حال چیزی درباره کاشی شکسته یا کاشی معرق شنیده‌اید؟

معرق کاری کاشی چیست؟

یکی دیگر از انواع معرق کاری  معرق کاری کاشی است انواع کاشی‌ها از مواد طبیعی موجود در طبیعت ساخته می‌شوند و با قرار گرفتن در فشار و حرارت، محکم و یکدست می‌شوند.

در این هنر، قطعات تراشیده شده کاشی با رنگ‌ها و ابعاد متفاوت بر اساس الگویی از پیش تعین شده کنار هم قرار گرفته و چسبانده می‌شوند.

ظهور زینت دادن بنا با استفاده از کاشی به دوره قبل از اسلام برمی‌گردد اما اوج این هنر را در عصر سلجوقی شاهد هستیم. 

نمونه هایی از مکان‌های مورد استفاده از این هنر  مسجد جامع هرات ؛ مقبره گوهر شاد، کاشی‌های منار تیموری قلعه اختیارالدین، کاشی کاری مقبره شاه ولایت ماب و… را می‌توان نام برد.

 مراحل کاشی کاری معرق

قبل از اجرای هنر معرق کاشی باید وسایل مورد نیاز را فراهم کرد و کاشی معرق کاری را به اندازه دلخواه درآورد. وسایل مورد نیاز شامل تکه‌های کاشی، چسب، سطوح قرار گیری معرق، انبرکاشی، لباس و پیشبند کار، ملات و طرح است که باید قبل از شروع‌ پروژه آن‌ها را حاضر کرد.

مراحل انجام کار به صورت کلی شامل: طراحی، نمره و نشانه گذاری، بریدن طرح، چسباندن کاغذ، لب زنی، سوراخ کردن، گِل بری، سوهان زنی، تخمه گذاری، نمره کردن، چیدن، ملات ریزی، نصب، پاک کردن و تعمیر است.

معرق کاری سنگ درچه جاهایی استفاده می‌شود؟

• کف لابی
• ساختمان‌ها
• ورودی‌ها
• راهرو‌ها
• کف سالن پذیرایی
• اتاق‌ها
• صفحه میز
• هتل‌ها
• ساختمان‌ها

روش معرق سنگ

روش موزائیک

برای انجام معرق سنگ روش‌های متفاوتی وجود دارد یکی از این روش ها معرق به شیوه موزائیک است به این صورت که سنگ‌ها با ابعاد متفاوت به صورت مربع و اشکال دیگر هندسی و در ابعاد ۱ سانتی متر برش زده می‌شوند و براساس طرح‌های از پیش تعیین شده کنار یکدیگر قرار می‌گیرند.

هنرمندان براساس نیاز، سطح‌های متفاوتی برای اجرای طرح انتخاب می‌کنند. گاهی نیز به انتخاب هنرمند سطح کار پرداخت زده می‌شود.

 ساخت معرق در این روش زمان‌بر و پر زحمت است اما به دلیل اینکه جز ابزار مستقیم برش سنگ ابزارهای دیگر درساخت آن نقش زیادی ندارند، بیش‌تر از سایر روش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و متداول تر است.

روش دستی

روش معرق سنگ دستی یکی از روش‌‌های متداول در ایران است اما جالب است بدانید از ابداع این روش کم‌تر از ۲۰ سال می‌گذرد. در ادامه به بررسی مراحل استفاده از این روش می‌پردازیم:

• انتخاب قاب و سطح کار

در این مرحله هنرمند نوع سطحی که قرار است پروژه روی آن اجرا شود را مشخص می‌کند. در این روش معمولا از سنگ‌های اسلب ارزان قیمت مثل سنگ اسلب تراورتن استفاده می‌شود.

• کشیدن طرح با دوده

قبل از اجرای پروژه باید طرح مشخص شود. برای انتخاب طرح روش‌های گوناگون وجود دارد و ساده ترین راه آن استفاده از طرح‌های موجود در اینترنت یا الگو گرفتن از طرح‌های انجام شده است.

بهتر است برای پروژه‌های ابتدایی از طرح‌های ساده تر استفاده شود. پس از اینکه طرح انتخاب شد باید روی سنگ اسلب یا هرسطحی که برای پیاده سازی معرق سنگ مناسب است با استفاده از دوده، طرح را پیاده کنیم.

• استفاده از خطوط برنزی

پس از این‌که طرح کلی با دوده مشخص شد نوبت به قرار دادن نواری از جنس برنز روی محلی است که بادوده مشخص شده است ارتفاع نوار برنزی معمولا با ارتفاع ۱۰ میلی متر درنظرگرفته می‌شوند و علاوه بر افزایش زیبایی، بین خطوط برنزی فضایی برای قرار دادن سنگ‌ها به وجود می‌آید.

• چسباندن سنگ‌ها

هنرمند باید سنگ‌های مورد نیاز خود با رنگ‌های متفاوت را جمع آوری کرده و برای انجام پروژه آماده کند. همچنین اگر سنگ‌ها نیاز به برش داشته باشند با استفاده از دستگاه سنگ دیواری و براساس الگو آنها را برش دهد.

سنگ ها طبق الگو و با استفاده از چسب مناسب و رنگی، به بوم و بین خطوط برنزی چسبانده می‌شوند. پس از خشک شدن چسب برای آماده سازی معرق در دو مرحله ساب می‌خورد.