تاریخچه کاشیکاری درایران (قسمت سوم)

---

تاریخچه کاشیکاری درایران (قسمت سوم)

در پایان دوره ایلخانی و ابتدای دوره تیموری هنر کاشیکاری به اوج تکامل و زیبایی خود رسید و با توجه به وقت گیر بودن نصب کاشی­های معرق، در اواخر قرن نهم هجری تکنیک ارزان تر و سریع تر با نام هفت رنگ، جایگرین آن شد. این تکنیک رنگ­های مختلف و متعددی را بر روی کاشی ممکن ساخته بود.

همچنین در چنین شیوه­ای رنگ­ها مجزا بودند و در درون یکدیگر نفوذ نمی­کردند، زیرا توسط خطوط رنگین مرکب از منگنز و روغن دنبه از یکدیگر جدا می­شدند. در بسیاری از بناهای تیموریان شاهد رواج مجدد کاشی­کاری به شیوه هفت رنگ هستیم که به عنوان نمونه، می­توان از مدرسه غیاثیه خردگر که در سال 846 ه.ق تکمیل شده یاد کرد.

 با آغازدوره صفوی، تکنیک دیگری از کاشیکاری ظهور کرد و شرایط اقتصادی و سیاسی موجب تولید کاشی هفت رنگ شد. دلایلی که باعث محبوبیت این تکنیک شد عبارتند از : مقرون به صرفه بودن تولید کاشی هفت رنگ، زمان کوتاه تر تولید آن و اینکه  هنرمندان امکان استفاده از تزیینات قبلی را در این شیوه داشتند. مساجد و مدارس صفویه به طور کلی با پوششی از کاشی­ها در درون و بیرون بنا تزیین شده­اند. شاه عباس که برای دیدن بناهای مذهبی کامل نشده­اش بی­تاب بود،استفاده بیشتر از تکنیک سریع کاشی هفت رنگ را تقویت کرد.

 در عصر صفویه، کاشی هفت رنگ در قصرهای اصفهان به نحوی گسترده مورد استفاده قرار گرفت و نصب کاشی­های چهارگوش درون قاب­های بزرگ، منظره­هایی بدیع همراه با عناصر پیکره­ای و شخصیت­های مختلف، به وجود آورد. در این شیوه از کاشی­های مربع شکل خاصی استفاده می­شد به نحوی که  هرکدام از کاشی­ها پخته و در کنار یکدیگر قرار می­گرفتند تا کاشی بزرگتری تولید شود. نقوش عربی در این دوره به شدت رواج داشت. این تکنیک تا پایان دوره قاجار متداول بود و استفاده از رنگ­ها در این  شیوه از کاشیکاری در الویت دادن به رنگ­های  زرد و نارنجی روشن، جلوه گر می­شد.

در قرن دوازدهم هجری با روی کار آمدن زندیه عمارت سازی در اندازه­های جاه طلبانه به ویژه در شیراز پایتخت زندیان، از سر گرفته شد و به همین دلیل جنبش جدید صورتی که در دوران حکمرانی قاجار نیز استفاده می­شده، نقاشی شدند. به تدریج استفاده از کاشی با نقوش گل و بوته و مخصوصا نوع خشت و هفت رنگ که مخصوص مساجد بود، به منازل نیز راه یافت واستادان این هنر درکارگاه­های متعدد کاشی­سازی به تولید این فرآورده هنری مشغول هستند.

 در میان انبوهی از مصالح معماری چون،گل، گچ، خشت، سنگ، چوب و غیره همچنان کاشی نقش عمده را ایفا می­کند و در حقیقت مکمل کار در معماری است. هنرمندان ما به خوبی تشخیص دادند که در یک کشور اسلامی و یا مجموعه جهان اسلام یگانه عنصری که می­تواند اهداف هنر اسلامی را متحقق کند کاشی است. امروزه آثار گرانبهایی از این عنصر معماری و تزییناتی را در اکثر مراکز متبرکه کشورهای اسلامی مشاهده می­نماییم که همه آنها حاصل دسترنج توانای هنرمندانی است که زندگی خود را وقف هنر کردند و رسالت خود را در قبال اهداف هنر اسلامی از طریق هنر کاشی­کاری انجام دادند.

منبع: www.iranair.com

---