تاسیس نخستین بانک سفال و کاشیکاری در ایران

  تاسیس نخستین بانک سفال و کاشیکاری در ایران |
گروه معدن:با مشارکت باستان‌شناسان آلمانی و آغاز فصل سوم کاوش‌ها در شهرک دانشگاهی «ربع‌رشیدی» تبریز، این مجموعه تاریخی 700ساله در مسیر ثبت در فهرست یونسکو و جهانی شدن قرار گرفته است.

به گزارش ایرنا، پس از امضای تفاهمنامه چهارجانبه ازسوی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی، شهرداری تبریز، دانشگاه هنر اسلامی و موسسه باستان‌شناسی آلمان، فصل سوم کاوش‌ها در مجموعه شهرک دانشگاهی تاریخی ربع‌رشیدی تبریز به‌تازگی ازسوی کاوشگران ایرانی و بین‌المللی آغاز شده است.
مجموعه تاریخی شهرک دانشگاهی ربع‌رشیدی در سال 1354خورشیدی با شماره 943 در فهرست آثار ملی کشورمان به ثبت رسیده است؛ همچنین وقفنامه ربع‌رشیدی یکی از معدود آثار ایرانی ثبت شده در فهرست میراث یونسکو است.
در دو فصل کاوش‌های انجام شده در شهرک تاریخی دانشگاهی ربع‌رشیدی، باقی‌مانده آثاری از دوران ایلخانی کشف و مشخص شد که کاشیکاری‌های زیبای مسجد کبود که آن را به نام «فیروزه اسلام» در جهان معرفی کرده است، ریشه در فعالیت کارگاه‌های سفال و کاشی‌سازی ربع‌رشیدی دارد.
این مطالعات همچنین نشان داد که آثار شهرک دانشگاهی ربع‌رشیدی 3متر پایین‌تر از سطح فعلی زمین‌های این سایت تاریخی و باستانی قرار دارد.

ربع‌رشیدی کجاست؟

خرابه‌های ربع‌رشیدی، باقی‌مانده شهرک علمی و دانشگاهی زمان غازان‌خان ایلخانی است که ازسوی وزیر نامی ایران – خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی – در سال 700هجری قمری در شمال شرق باروی شهر تبریز در محله رشیدیه ساخته شد؛ این دانشگاه شامل 4دانشکده در 4طرف بود و شهرت آن به نام ربع‌رشیدی برگرفته از کلمه اربع یا عدد 4عربی است؛ براساس مستندات تاریخی این شهر بیش از 30هزار خانه، حجره و دیگر بناهای شهری داشته است.
این شهرک در دوران اوج حیات خود، موردمراجعه مستقیم دانشمندان معروف جهان و ازجمله پزشکان و پژوهشگران یونان، رم، مصر، چین و دیگر ممالک آن روز آسیا و اروپا قرار می‌گرفت.
بر اساس منابع تاریخی، محله رشیدیه یا رشیدآباد دارای 3بخش ربع‌رشیدی، ربظ و شهرستان بوده است؛ شهرستان شامل باغ‌ها و رودهای شهر، ربظ محله مسکونی و بناهایی مانند مسجد، حمام و بازار و ربع‌رشیدی محل بناهای دانشگاهی، مسجد زمستانه و تابستانه و حوزه‌های علوم اسلامی بوده است؛ دانشکده پزشکی، کتابخانه بزرگ و مقبره خواجه رشید که از آن به عنوان جفت گنبد سلطانیه نام برده می‌شود، در ربع‌رشیدی وجود داشته است.
خواجه رشیدالدین در سال 718هجری قمری و در زمان سلطان ابوسعید ایلخانی کشته و جنازه او در مقبره‌اش دفن می‌شود؛ پس از وی ربع‌رشیدی رو به ویرانی می‌نهد، سپس پسرش خواجه غیاث‌الدین تلاش می‌کند دوباره ربع‌رشیدی را آباد کند، اما وی نیز به سرنوشت پدر مبتلا می‌شود.
در دوران صفوی و در سال 1019هجری قمری (شاه عباس بزرگ) برای جلوگیری از حمله عثمانی، یک قلعه از مصالح شنب غازان‌خان (مقبره غازان‌خان) و گورستان‌های تاریخی تبریز و مصالح ربع‌رشیدی برای حاکم تبریز ساخته می‌شود؛ بنایی که امروز از آن به عنوان قلعه رشیدی یاد می‌شود همان قلعه دوران صفوی است و تا پیش از کاوش‌های امسال باستان‌شناسان نشانی از معماری دوره ایلخانی در این محوطه کشف نشده بود.
وقفنامه این مجتمع در نشستی که از 21 تا 25خرداد سال 1386 در یونسکو برگزار شد، به همراه شاهنامه بایسنقری در فهرست میراث مستند این سازمان ثبت شد.
از آذر سال 1381 شعبه بنیاد ایران‌شناسی در آذربایجان‌شرقی مامور بررسی وقفنامه ربع‌رشیدی و معلوم شد که وقفنامه ربع‌رشیدی فراتر از یک وقفنامه معمولی بوده و در واقع یک نظامنامه دقیق و مفصل تشکیلاتی و برنامه‌ریزی شده در زمینه‌های مدیریت آموزشی، برنامه‌ریزی شهری و مسائل انگیزشی و رفاهی برای یک شهر دانشگاهی است که ابتدا در هر زمانی قابل تحقق و پیاده شدن بوده و در عین حال سخن از مجموعه‌ای بسیار منظم و پیشرفته است.
اگر شواهد و مستندات تاریخی نبود، استنباط می‌شد که طرح ساخت شهرک دانشگاهی ربع رشیدی، یک پدیده دست‌نیافتنی در آن روز بوده یا به احتمال زیاد بخشی از آن به مرحله عمل رسیده بوده؛ اما نه‌تنها وقفنامه به صورت گزارش‌گونه است و نشان می‌دهد که خواجه رشیدالدین فضل‌الله پس از طراحی و ساخت مجموعه آن را نوشته، بلکه مکاتبات رشیدی و گزارش ده‌ها تاریخ‌نگار و شرق‌شناسان معروف و منظومه زیبای اوحدی مراغه‌ای که ربع‌رشیدی را از نزدیک دیده و متاثر از آن شعر خود را سروده، حاکی از تحقق چنین مجموعه عظیمی متاثر از نیات اصلاحی غازان‌خان و اهتمام خواجه رشیدالدین فضل‌الله بوده است.
در بهمن سال 1381 در جریان سفر دکتر حبیبی، دفتر مطالعات ربع‌رشیدی در شعبه ایران‌شناسی استان آذربایجان‌شرقی تاسیس و با مساعدت مالی و تجهیزاتی استانداری کار خود را با دو هدف گردآوری تمامی منابع، اطلاعات و پژوهش‌های انجام شده درباره ربع‌رشیدی و جمع‌بندی و ارائه یک تصویر روشن برای فرضیه‌سازی به‌منظور احیای مجموعه آغاز کرد.
نکته دارای اهمیت این است که ربع رشیدی هنوز هم موضوع مطالعات محافل علمی جهان است و مسئول شعبه ایران‌شناسی چین که مقاله‌ای با عنوان «نقش خواجه‌رشیدالدین در گسترش چین‌شناسی» در همایش ایران‌شناسی در خرداد 1381 ارائه کرد، اظهار کرد که پرونده مطالعات ربع‌رشیدی در این مرکز همواره گشوده است.

طرحی از شهرک دانشگاهی «ربع‌رشیدی» در 700سال قبل
19مهر سال 1395 بود که خبر مشارکت موسسه باستان‌شناسی آلمان در کاوش‌های باستان‌شناسی مجموعه تاریخی شهرک دانشگاهی ربع‌رشیدی در رسانه‌های آذربایجان شرقی منتشر شد که نشان‌دهنده جایگاه بین‌المللی این مجموعه ارزشمند است. درواقع امضای تفاهمنامه سه‌جانبه میان موسسه باستان‌شناسی آلمان با سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و دانشگاه هنر اسلامی تبریز در زمینه انجام مطالعات میراث فرهنگی ایران، سرآغاز انجام کاوش‌های باستان‌شناسی در ربع‌رشیدی بود.در آن زمان اعلام شد که موسسه باستان‌شناسی آلمان در راستای طرح‌های مطالعاتی تبریز 2018 و بحث پروژه‌های راهبردی مجموعه تاریخی ربع‌رشیدی با ارسال کارشناسان متخصص و صاحب‌نظر در حوزه باستان‌شناسی و زمین‌شناسی برای پیشرفت روند مرمتی این پروژه این اداره کل را همراهی می‌کند.استفاده از روش‌های نوین و فناوری‌های روز و تجربه‌های کارشناسان متخصص در امر احیا و مرمت آثار تاریخی ازسوی کارشناسان موسسه باستان‌شناسی آلمان در فصل سوم کاوش‌های باستان‌شناسی ربع‌رشیدی ازجمله دستاوردهای امضای تفاهمنامه یادشده بود که گفته می‌شود موجب تسریع در روند احیای این مجموعه به‌عنوان یکی از زیباترین و باشکوه‌ترین آثار تاریخی به‌جامانده در ایران خواهد شد.با این نگاه بود که آبان سال 1395 «سمپوزیم باستان‌سنجی» با حضور هیات آلمانی در محل دانشگاه هنر اسلامی تبریز به منظور آماده‌سازی مقدمات پروژه مرمتی مجموعه تاریخی ربع‌رشیدی به عنوان نخستین دانشگاه جهان برگزار شد. همان زمان مدیرکل موسسه باستان‌شناسی آلمان در جریان بازدید از مجموعه تاریخی فرهنگی ربع‌رشیدی در جریان آخرین یافته‌های کاوش‌های باستان‌شناسی محوطه ربع‌رشیدی قرار گرفت تا به این ترتیب طرح مرمت و احیای شهرک دانشگاهی 700ساله ربع رشیدی وارد مرحله کاوش شود که این روند تا امروز با حضور باستان‌شناسان آلمانی ادامه داد.

هزینه‌کرد 5 میلیارد تومانی برای کاوش‌های باستان‌شناختی در ربع‌رشیدی

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی در این زمینه به ایرنا گفت: احیای دانشگاه باستانی ربع‌رشیدی با بیش از 700 سال پیشینه، یکی از مطالبات مردم تبریز و آذربایجان بود که با انتخاب تبریز از طرف سازمان کشورهای اسلامی به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی در سال 2018، این طرح در ردیف طرح‌های ملی قرار گرفت.مرتضی آبدار از تخصیص و هزینه‌کرد 25میلیارد ریالی اعتبار برای کاوش در محوطه شهرک دانشگاهی ربع‌رشیدی در سال گذشته خبر داد و افزود: امسال نیز همین میزان اعتبار برای ادامه کار اختصاص یافته است.وی افزود: مدیریت پژوهشی میراث فرهنگی آذربایجان شرقی و پژوهشگاه ملی میراث فرهنگی کشور بر اقدامات باستان‌شناسی در این مجموعه نظارت دارد.وی با بیان اینکه فصل نخست و دوم کاوش‌های مجموعه ربع‌رشیدی با حضور باستان‌شناسان آلمانی سال گذشته به پایان رسید، اظهار کرد: فصل سوم کاوش‌ها در این مجموعه نیز تا پایان امسال به اتمام می‌رسد و دو فصل پایانی کار نیز در سال آینده آغاز می‌شود.مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی از ثبت ملی محدوده تاریخی مجموعه ربع‌رشیدی به عنوان پایگاه ملی خبر داد و افزود: 90درصد از آزادسازی ابنیه‌ای که از گذشته در محوطه این مجموعه تاریخی ساخته شده بود، انجام شده و در مالکیت اداره کل میراث فرهنگی استان قرار دارد.آبدار افزود: تاکنون افزون بر 20میلیارد تومان اعتبار برای تملک زمین‌های محدوده شهرک دانشگاهی ربع‌رشیدی که ساخت‌وساز شهری در آنها انجام شده، هزینه شده است.وی همچنین از تاسیس نخستین بانک سفال و کاشیکاری در محوطه این مجموعه با همکاری اداره کل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی و شهرداری منطقه یک تبریز خبر داد.مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی خاطرنشان کرد: تاسیس کارگروه بین‌المللی میراث مکتوب ربع‌رشیدی، متشکل از متخصصان و پژوهشگران ایرانی و بین‌المللی و تدوین نسخه‌های مکتوب شناسایی شده نیز از دیگر اقدامات در راستای حفظ میراث مکتوب این مجموعه به‌شمار می‌آید.وی افزود: تلاش می‌شود در برنامه‌های آینده راهکاری نیز برای بازدید گردشگران داخلی و خارجی از مجموعه تاریخی شهرک ربع‌رشیدی ارائه شود. شهرک دانشگاهی ربع‌رشیدی تبریز در قرن هشتم و به همت خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی، وزیر غازان‌خان و یکی از دانشمندان و نویسندگان برجسته آن عصر در شمال شرق تبریز بنیان نهاده شد که در آن به 7زبان زنده دنیا تدریس می‌شد؛ عرصه مجموعه ربع‌رشیدی تبریز 13هکتار است.

تاسیس نخستین بانک سفال و کاشیکاری در ایران تاسیس نخستین بانک سفال و کاشیکاری در ایران

---

#کاشی # سرامیک #سرام پخش
[flm_button link_address=”http://cerampakhsh.com/mag” link_target=”_blank” icon_placement=”Left” button_text=”گردآوری شده توسط: پایگاه اطلاع رسانی کاشی و سرامیک سرام پخش” font_family=”Shabnam” button_size=”XS” button_color=”Light” button_style=”Border” button_hover=”HoverB-Dark” rounded_corners=”3″]

[flm_button link_address=”https://instagram.com/cerampakhsh” link_target=”_blank” icon_placement=”Left” button_text=”اینستاگرام ما را دنبال کنید” font_family=”Shabnam” font_size=”15px” button_size=”XS” button_color=”White” text_color=”Purple” button_hover=”HoverF-Purple” rounded_corners=”3″ custom_border_color=”9f5de2″ animate_icon=”Grow” icon=”fa-instagram”]