دنیای پر زرق‌وبرق امروزی شیرآلات قدمتی دیرینه دارد. این قطعه مهم تأسیساتی نیز باگذشت زمان، در سیل گذار تمدن‌های مختلف تا قرن‌های اخیر با شکل‌گیری صنعت دچار دگرگونی هایی پی‌در‌پی شده است.
اما نکته بارز در مورد شیرآلات، اهمیت استفاده از این قطعه در طول ادوار زندگی تاریخ بشر است. در این مقاله قصد داریم گریزی به تاریخچه ساخت و استفاده از شیرآلات در ایران و جهان بزنیم. با ما تا پایان این مقاله جذاب و خواندنی همراه باشید.
تاریخچه شیرآلات
در سال‌های بسیار دور، برداشت آب از مکان‌هایی همچون آبشارها به نسبت نهرها و چشمه‌ها از سوی بشر با اقبال بیشتری همراه می‌شد. سهولت در دسترسی به آب را می‌توان دلیل استفاده از این روش برداشت کرد.
از همین رو و با الهام از مکانیزم آبشار بود که بشر رفته‌رفته آب را به سمت ارتفاع هدایت کرد و سپس با فروریختن آن به سمت زمین با رسوخ جریان آب به داخل سنگ‌ها موفق به دسترسی و استفاده از جریان آب در قسمت پایین‌دست و از طریق فضاهای به وجود آمده درون سنگ‌ها شد.
بسته به میزان هنر و ذوق و همچنین باورهای مربوط به هر تمدن، در قسمت خروجی آب نمادهایی عمدتاً به شکل سنگ تراشه‌ها با شمایلی متنوع بر روی سنگ‌ها طراحی می‌شد که آثار برخی از آنها همچنان بر روی بناها و مکان‌های تاریخی قابل رویت است.
تاریخچه شیرآلات؛ سال‌های قبل از میلاد مسیح
تاریخ‌شناسان استفاده از شیرآلات را به ۱۷۰۰ سال پیش از میلاد مسیح تخمین می‌زنند. طبق مستندات ساخت و اجرای اولین نوع قطعاتی نزدیک به شیرآلات امروز، در کاخ‌های عظیم و مجلل مربوط به تمدن مینوسی‌ها که در جزیره کرت یونان سکونت داشتند بازمیگردد.
به طور عمده جنس ساخت این قطعات از سنگ مرمر، طلا و یا نقره بوده است. پس از آن و در حدود ۷۰۰ سال پیش از میلاد مسیح از اجرای نوعی سیستم تأسیساتی و لوله‌کشی برای هدایت آب به داخل فضای خانه‌ها و در نتیجه اجرای شیرآلات بهره برده شد. این شیرآلات کم‌کم علاوه بر استفاده روزانه آب، در اجرای فواره‌ها جهت استفاده در دکوراسیون‌ها نیز ترویج پیدا کرد.
در همین سال‌ها از آثار به‌جامانده در کاخ‌ها و برخی محل‌های سکونت می‌توان به اجزایی با کاربری تأسیساتی اعم از سیستم‌های لوله‌کشی، آبیاری و شیرآلات از جنس مواد طبیعی همچون سفال، سنگ مرمر، طلا و نقره اشاره کرد.
اما استفاده از شیرآلات به طور تخصصی و جدی‌تر از حدود ۱۰۰ سال پیش از میلاد مسیح و با ساخت اولین حمام‌های عمومی و شخصی دارای تأسیسات و قطعات توسط رومی‌ها آغاز شد.
این امر تا بازه زمانی ۱۰۰ حدود ۴۷۵ سال پس از میلاد شدت گرفت و در هر دوره با بلوغ و نوآوری‌های جذابی همراه شد. حساسیت روزافزون بشر به رعایت بهداشت شخصی و اجتماعی و احتیاج به دردسترس‌بودن آب در فضای محل سکونت توسعه هرچه بیشتر ساخت و استفاده از شیرآلات را منجر شد.
نقش سردیس شیر
با مشاهده آثار به‌جامانده از تمدن‌های بشر در هر نقطه از جهان، به نقش مهم استفاده از سردیس شیر در اجرای معماری سازه‌ها پی خواهیم برد. شیر همواره نماد قدرت و صلابت بوده و به بند کشیدن آن توسط انسان از ارزش بالایی برخوردار بوده است.
این امر سبب شد، تا صاحبان تمدن و سلسله‌ها در اجرای اجزای معماری و حتی دکوراسیون داخلی فضای کاخ‌های خود از سردیس و یا تندیس شیر استفاده کنند.
این موضوع در بنای تخت‌جمشید واقع در کشور عزیزمان نیز به چشم می‌خورد. تعبیه سردیس شیر رفته‌رفته شامل سیستم تأسیساتی و انتقال آب نیز شد.
در ابتدا این مکانیزم بدون تعبیه اهرم قطع کن و با جریان دائمی آب همراه بود. اما پس از آن با ساخت اهرم‌های قطع و وصل آب در ابعاد مختلف و متناسب با مکانیزم‌ها و حتی سردیس‌های مورداستفاده، با کنترل جریان آب این معضل نیز برطرف شد.
تاریخچه شیرآلات؛ اولین‌ها
“دریچه آب‌بند” را می‌توان اولین قطعه‌ای دانست که بشر در جهت کنترل و هدایت آب آن را ساخته و اجرا کرده است. مکانیزم دریچه آب‌بند به این صورت است که با تعبیه قطعه‌ای متحرک در مقابل مسیر جریان آب، آن را کنترل کرده تا در موارد مصرف به میزان موردنیاز از این جریان آب استفاده شود.
از نمونه امروزی الهام گرفته شده از آب‌بندهای عصرهای گذشته، می‌توان به انواع شیرهای دروازه‌ای اشاره کرد. اما با سیر پیشرفت صنعت و تلاش بشر برای برخورداری از ابزار سهولت بخش، این شیرها نیز جای خود را به سیستم‌های لوله‌کشی و انتقال آب از طریق کانال‌ها به داخل قسمت‌های مورد سکونت داد.
با ابداع قطعه‌ای به نام تلمبه دستی با شروع قرن نوزدهم فرهنگ تازه‌ای در تولید و استفاده از قطعات مربوط به هدایت آب ایجاد شد. مکانیزم تعبیه این نوع از شیرآلات به‌گونه‌ای بود که استفاده از آن تنها برای راحتی اشخاص راست‌دست میسر باشد.
- همین امر یکی از نقاط ضعف اجرای این نوع از شیرآلات بود. اما بااین‌حال راه گریزی جز استفاده از این سیستم وجود نداشت.
تا اینکه در سال ۱۹۱۳ آلبرت براون قطعه‌ای مشابه به کارتریج‌های امروزی را ابداع کرد تا فرایند کنترل جریان آب به‌راحتی انجام پذیرد. هم‌زمان با این اتفاق بود که تولید شیرآلات کارا و نزدیک به طرح‌های امروزی کلید خورد.
تاریخچه شیرآلات؛ آب گرم
باگذشت زمان و توسعه هرچه بیشتر استفاده از شیرهای تلمبه‌ای در محل‌های سکونت و حتی اماکن عمومی، احتیاج به مصرف آب گرم به‌خصوص برای انجام فرایندهای شستشو، بیش از همیشه احساس شد.
تاریخچه ابداع اولین شیرآلات آب گرم به ابداع این سیستم تحت عنوان شیرآلات مخلوط که دارای جریان مرکب از آب گرم و آب سرد بود توسط دانشجویی آمریکایی به نام الموئن بازمیگردد.
ایده طراحی این شیر و اختلاط آب گرم و سرد، به طرز جالبی به‌موجب سوختن دستان این دانشجو در هنگام استفاده از آب گرم به ذهن او خطور کرد. پس از آن و در بازه بین سال‌های ۱۹۴۰ تا ۱۹۵۰ میلادی طراحی این نوع از شیرآلات به شیوه کلاسیک توسط الموئن به تکامل رسید.
در سال ۱۹۴۷ اولین شیر مخلوط دارای اهرم و در سال ۱۹۸۰ اولین شیر دارای کارتریج به شکل امروزی به بازار عرضه شد.پس از ورود سیستم آب گرم به تأسیسات شیرآلات به دلیل قرارگیری همیشگی جریان آب سرد در سمت راست، شیر مربوط به آب گرم در سمت چپ این مکانیزم طراحی شد. تا جایی که این سیستم در اجرای شیرآلات امروزی نیز به همان روال ادامه یافته است.
تاریخچه شیرآلات؛ ایران ما
تاریخ کشور ما متشکل از یکی اولین تمدن‌های تاریخ بشر است. همان‌طور که اشاره شد وجود بناهایی تاریخی از جمله بنای تخت‌جمشید یکی از بارزترین نمادهای تاریخی کشور عزیز ما است.
اجرای مکانیزم‌های تأسیساتی همچون شبکه‌های آب و فاضلاب و حتی آب‌نماها موید هدایت جریان در جهت دسترسی آسان ساکنین این بنا خواهد بود.
بهره‌گیری از تأسیسات به شکل شیرآلات امروزی و ساخته شده از متریال طبیعی مختلف، توسط باستان‌شناسان در جای‌جای قسمت‌های کشور به‌وضوح یافت شده است. مطالعه بر روی این قطعات نشان می‌دهد استفاده از مفرغ در ساخت این قطعات بیشترین نقش را ایفا می‌کند.
اجرای شیرآلات با شیوه ساخت امروزی در آب‌انبار سید اسماعیل تهران با تعبیه سه سرشیر بزرگ به سال ۱۲۲۵ بازمیگردد.
همچنین در ساخت بنای حمام دوشی تهران در سال ۱۲۹۸ که طرح این بنا از حمام ترابازون ترکیه اقتباس گرفته شده بود از شیرآلات بهره برده شده بود. صنعت ساخت شیرآلات نیز از سال ۱۳۴۰ خورشیدی در کشور ما آغار شد.
سخن پایانی
توسعه صنعت شیرآلات در کشور سبب شده تا رقابت برای ساخت محصولی باکیفیت و درخور رضایت مشتریان داغ‌تر از همیشه شود.
انتخاب و خرید انواع شیرآلات دلخواه شما در بازار امروز در بین انواع برند معتبر داخلی و خارجی نیازمند آگاهی هرچه بیشتر شما درباره خصوصیات این محصولات است. ما در سرام پخش با ارائه انواع شیرآلات در برندهای معتبر داخلی و خارجی شما را در انتخاب بهترین گزینه مدنظرتان یاری خواهیم کرد.
نظرات ۲