معرفی انواع سنگ در طبیعت

در زندگی روزمره استفاده از سنگ‌ها را به وفور می‌بینیم. آن‌ها در ساختمان‌سازی، صنایع، پزشکی و… به کار می‌‍‌‌روند. شاید برای شما هم سوال پیش آمده باشد که سنگ چیست و انواع آن در طبیعت کدام‌اند؟ سنگ ماده‌ای کاربردی است که در طبیعت وجود دارد و علم زمین شناسی آن را ترکیبی از مواد معدنی یا شبه معدنی می‌داند.

سنگ‌ها که از پیوند دو یا چند کانی به‌وجود آمده‌اند عنصر اصلی تشکیل دهنده‌شان سیلیس است و سنگ کره زمین را تشکیل می‌دهند. سنگ‌های آذرین، رسوبی و دگرگون شده سه گونه اصلی  هستند و شیوه به‌وجود آمدن آن‌ها متفاوت از یکدیگر است.

انواع فرعی سنگ مثل سنگ‌های دست ساز انسان، آذرواری و… هستند. در ادامه این مقاله از مجله  سرام پخش  به بررسی انواع سنگ‌ها، شیوه به وجود آمدن و کاربردشان می‌پردازیم.

سنگ‌های آذرین

سنگ‌های آذرین به سنگ آتشفشانی نیز معروف‌اند و از انجماد ماگما به‌وجود می‌آیند؛ بسته به سرعت تبدیل شدن ماگما به سنگ آذرین، اندازه و نوع بلور‌ها متفاوت خواهد شد.

اما هرچقدر این فرایند با سرعت بیش‌تر انجام شود بافت سنگ بهتر خواهد بود. ممکن است فرآیند به وجود آمدن سنگ آذرین در داخل یا در سطح زمین انجام شود که بر این اساس میتوان آن‌ها را به دو دسته  آذرین بیرونی و درونی تقسیم کرد.

اما به‌طور جزئی‌تر به سه گروه تقسیم می‌شوند که شامل سنگ‌های آذرین درونی، سنگ‌های آذرین بیرونی، و سنگ آذرین سطحی هستند. انواع سنگ آذرین شامل:

• سنگ آذرین درونی

ماگما علاوه بر جاری شدن روی سطح زمین، در مسیر‌های زیر زمینی نیز جریان دارد که اگر ماگما در این مسیر‌های زیر زمینی سرد شود سنگ آذرین درونی را به وجود می‌آورد. سرعت حرکت ماگما در زیر زمین کم‌تر است که باعث درشت شدن بافت و کریستال‌ها در این نوع سنگ می‌شود.

• سنگ آذرین سطحی

اگر ماگما در سطح کم عمق زیر پوسته سرد شود باعث به‌وجود آمدن سنگ آذرین سطحی می‌شود. این سنگ‌ها  نه مثل سنگ‌های آذرین درونی در عمق زمین هستند و نه مانند سنگ آذرین سطحی روی پوسته زمین قرار گرفته‌اند به همین دلیل سنگ آذرین سطحی نامیده می‌شوند.

• سنگ آذرین بیرونی

اگر ماگما موجود در داخل زمین، راهی به بیرون پیدا کنند روی سطح زمین جاری شده و در اثر سرد شدن سنگ آذرین بیرونی را به‌وجود می‌آورند. سرعت سرد شدن در سنگ‌های آذرین بیرونی بیش‌تر است و همین مورد باعث شده بافت این سنگ ریزتر باشد.

کاربرد سنگ‌های آذرین

همانطور که گفته شد سنگ آذرین به سه دسته تقسیم می‌شوند و سنگ‌های هر دسته با ویژگی‌های متفاوت کاربرد متفاوتی نیز دارند اما به‌طور کلی موارد کاربرد سنگ آذرین شامل:

• تولید لوازم آرایشی و بهداشتی
• ساخت کفپوش و کاشی کف
• در راه‌سازی و پل سازی
• در دیوارپوش، نمای داخلی و نمای خارجی ساختمان
• ساخت انواع سنگ ساینده مثل سنگ پا
• ساخت انواع مجسمه
• سد سازی
• مورد استفاده در راه‌پله و راهرو
• استفاده در ساخت راه‌آهن
• سنگ شکن

نمونه‌هایی از سنگ آذرین

معمولا مواد مذاب تشکیل دهنده سنگ آذرین ترکیبات شیمیایی متفاوتی دارند. آن‌ها همچنین با مقدار و اندازه‌ و دمای متفاوت ایجاد می‌شوند که باعث به‌وجود آمدن سنگ‌های آذرین با بیش از ۷۰۰ نوع شده است. سنگ‌های گرانیت، گابرو، بازالت و ریولیت نمونه‌هایی از سنگ آذرین هستند که به معرفی هرکدام از آن‌ها خواهیم پرداخت.

• سنگ گرانیت

گرانیت نمونه‌ای از سنگ‌های آذرین بیرونی است که مردم آن را با کاربرد در مصالح ساختمانی می‌شناسند. فلدسپات و کوارتز دو ماده معدنی این سنگ هستند. از کوارتز در ساخت پل، کاشی‌کف و دیوار، روکش‌های آشپزخانه و سنگ‌های تزئینی استفاده می‌شود.

• گابرو

گابرو نیز نوعی از سنگ‌های آذرین است که با گیر افتادن ماگما در سطح زمین و سرد شدن آن به‌وجود می‌آید. ترکیب شیمیایی سنگ گابرو شبیه به بازالت است. دانه‌های سنگ گابرو درشت است وآن را با نام گرانیت سیاه نیز می‌شناسند.و ساخت سنگ قبر، ساخت راه آهن و کاشی کف از کاربرد‌های آن است.

• بازالت

این  سنگ از سنگ‌های فراوان موجود  بر روی زمین است. آن‌ها از سنگ‌های آذرین بیرونی و دارای بافت ریز دانه هستند.از بازالت در صنعت ساختمان سازی و در راه آهن استفاده می‌شود.

• ریولیت

سنگ ریولت یکی از سنگ‌های آذرین است که در سطح زمین به وجود می‌آید. این سنگ‌های آتشفشانی معمولا با رنگ‌های سبز، کرم، قهوه ای و زرد در طبیعت دیده می‌شوند. از ریولت به عنوان یک سنگ ساینده استفاده می‌شود. همچنین می‌توان از آن در ساخت زیور آلات نیز استفاده کرد زیرا ریولت سنگی زینتی است.

سنگ‌های رسوبی

پس از بارش، باران و برف به صورت آب‌های جاری به سمت دریا‌ها حرکت می‌کنند. رود‌ها معمولا گل و لای، خاک، ماسه و هرچیز سبکی که در مسیرش باشد را به سمت دریا‌ها و دریاچه‌ها می‌برد و در کف دریا واقیانوس روی هم انباشت می‌کند.

انباشت‌ها به صورت طبقات روی ‌هم قرار گرفته و پس از مدتی در اثر فشار لایه‌های بالایی و فشارآب، سخت و متراکم می‌شوند و سنگ‌های رسوبی را به‌وجود می آورند.

سنگ‌ های رسوبی به چهار دسته رسوبات سیلیسی، رسوبات بیوشیمیایی، رسوبات آذرواری و رسوبات شیمیایی تقسیم می‌شوند. سنگ‌های رسوبی به دلیل دارا بودن بقایای جانداران و ترکیبات مختلف در مطالعه تاریخچه زمین اهمیت زیادی دارند.

——————————————–

برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد میکنم مقاله خواص سنگ مرمر را مطالعه بفرمایید.

——————————————–

ویژگی سنگ‌های رسوبی

• لایه لایه بودن
• سختی بالا
• مقاومت در برابر رطوبت
• مقاومت در برابر دما
• امکان برش دادن
• تنوع در رنگ
• عایق حرارتی
• عایق صوتی

کاربرد سنگ‌های رسوبی

• مناسب برای سنگ نما
• مورد استفاده در کشاورزی به منظور جلوگیری از علف‌های هرز
• استفاده در کاغذ سازی
• مورد استفاده در کف
• روکش دیوار
• کناره استخر

نمونه‌هایی از سنگ‌های رسوبی

• کنگلومرا

شاید نام آن را زیاد شنیده باشید. این سنگ جزو سنگ‌های رسوبی تخریبی است و بیشتر اجزای آن را قطعات ریز و درشت یا خمیری کوارتز، کلسیت، گرانیت و سنگ آهک و… تشکیل می‌دهد.

• بِرِش

این سنگ رسوبی از قطعات ریز و درشت به وجود می‌آید. حرکت مواد در سطح گسل و ریزش مواد از دامنه کوه‌ها باعث به‌وجود آمدن آن می‌شود.

• ماسه سنگ

یکی دیگر از سنگ‌های رسوبی تخریبی ماسه سنگ است که  اثر سایشی دارد. ناخالصی‌ها و وجود سیمان در ماسه سنگ باعث به وجود آمدن لایه‌هایی با رنگ نخودی، قرمز، قهوه ای، زرد و سبزو… می‌شود.

سنگ‌های دگرگونی

سنگ‌ها ممکن است براثر شرایط فیزیکی و شیمیایی از شکلی  به شکل دیگر تغییر پیدا کنند، سنگ‌های حاصل از تغییر سنگ‌های دیگر در حالت جامد سنگ ‌دگرگونی نام دارند.

اگر هر سنگی با قرار گرفتن در دمای بالا و فشار زیاد یا جانشینی سیالات بدون اینکه ذوب شوند، تغییر پیدا کند؛ به گونه‌ای که دیگر شباهتی به سنگ‌های ابتدایی نداشته باشند، سنگ‌ دگرگونی نامیده می‌شود. این تغییرات ممکن است روی خود سنگ‌های دگرگون شده، سنگ‌های رسوبی و سنگ‌های آذرین انجام شود.

نمونه‌هایی از سنگ دگرگون شده

• سنگ ماربل:

در ایران اشتباها از واژه سنگ مرمریت و سنگ مرمر  به جای سنگ ماربل استفاده می‌کنند؛ سنگ ماربل بر اثر دگرگون شدن سنگ آهک یا دولومیت به‌وجود می‌آید و واژه اونیکس ماربل به معنی سنگ مرمر است.

سنگ ماربل اغلب دارای بلور‌های درشت بوده و تشکیل شده از کانی کلسیت است. آن‌ها همچنین از کانی‌های دیگری مثل کانی هماتیت، لیمونیت، گرافیت و… تشکیل شده اند.

• کوارتزیت

سنگ کوارتزیت، سنگی سفید رنگ و گاهی با رگه‌های خاکستری است. کانی اصلی تشکیل دهنده آن کوارتز است و از مقاومت بالایی برخوردار است که باعث شده از آن در ساختمان سازی و برای کف و پله‌ها استفاده ‌شود.

• اسلیت

سه کانی اصلی تشکیل دهنده اسلیت، مسکویت، کوارتز و کلریت هستند. سنگ اسلیت را می‌توان در رنگ‌های مختلفی در طبیعت یافت. این سنگ با دگرگونی اندک، بلورهای بسیار ریزی دارد.

کاربرد سنگ‌های دگرگونی

• سد سازی
• راه پله
• ساخت وسایل زینتی
• نمای ساختمان
• ساختمان سازی
• مجسمه سازی
• خودروسازی و

نتیجه گیری

در این مقاله به بررسی انواع سنگ ها در طبیعت، شیوه شکل گیری و کاربرد آن‌ها پرداخته شد. سنگ‌ها در طبیعت به سه دسته سنگ‌های آذرین، سنگ‌های رسوبی و سنگ‌های دگرگون شده تقسیم می‌شوند و کاربرد و ویژگی‌های  هر سنگ باتوجه به شیوه بوجود آمدن متفاوت است.

اما  به طور کلی در زمینه هایی مانند مثل مجسمه سازی، ساختمان‌سازی و مصالح، نمای بیرونی، درونی، کفپوش، جاده سازی، سد سازی، استخراج معادن، ساخت وسایل زینتی و… کاربرد دارند.